بررسی خیزش‏های آخرالزمانی در ایران بین قرن‌های هفتم تا دهم هجری با تأکید بر نقش تصوف و تشیع

مصائب پیاپی در پی هجوم چنگیز و تیمور، باعث شد تا مردم، جذب نحله‌هایی شوند که یا به انزوا گرایش داشتند و یا به انقلاب. هر دوی این پدیده‌ها، گونه‌ای از اعتراض به وضع موجود بودند که یکی راه‌حل شخصی و دیگری راه‌حل اجتماعی را پیشنهاد می‌دادند. جریان‌های تشیع و تصوف، به مرور از تقیه و عزلت بیرون آمدند و با یافتن نقاطی مشترک، به یکدیگر نزدیک شدند. موضوعی که گرایش به انقلاب را بیش‌تر می‌کرد، احقاق حق این نیروهای سرکوب‌شده در تاریخ بود که از تجارب شیعه در انقلابی‌گری و تصوف در جذب حداکثری بهره می‌برد. مهم‌ترین ایدئولوژی این جمعیت‌ها، اندیشه ظهور منجی بود که بقای مردمان رنج‌دیده آن روزگار را با امید به آینده‌ای روشن تأمین می‌کرد. پرسش اصلی این است که تحولات انقلابی و فعالیت‌های آخرالزمانی از آغاز قرن هفتم هجری تا پایان قرن نهم هجری، چه مراحلی را طی کرده و رهبران آن از چه محرک‌هایی برای بسیج توده‌ای استفاده می‌کرده‏اند؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی خواهد بود.